Różne formy zaburzeń mowy dotykają 40 - 50 % chorych Na stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplet, SM). U większości z nich jednak zaburzenia są niewielkie, a mowa w pełni zrozumiała.
Trudności w mówieniu mogą się pojawiać i ustępować w ciągu dnia, często trwają zaledwie kilka minut. Bywają też objawem rzutu choroby. Trudności w mówieniu są frustrujące i męczące, gdyż utrudniają kontakt z otoczeniem.
Gdy zaburzenia utrzymują się lub w istotny sposób wpływają na możliwość porozumiewania się, logopedzi zalecają używanie specjalnych urządzeń i sprzętu oraz opanowanie strategii ułatwiających przystosowanie się do nowej sytuacji.
Wielu pacjentów często właśnie wew współpracy z logopedą uczy się radzenia sobie z takimi problemami.
W niniejszej broszurze opisano niektóre uniwersalne techniki, poprawiające wymowę. Mamy nadzieję, że dzięki ich stosowaniu wielu pacjentów z zaburzeniami mowy łatwiej i dłużej zachowa umiejętność słownego porozumiewania
się z innymi osobami.
W jaki sposób mówimy?
Mowa jest procesem złożonym procesem. Akt mowy obejmuje fizyczne czynności, mające na celu wydobycie dźwięku, oraz myśli i reakcje mózgu, który zawiaduje tymi czynnościami i decyduje, co ma być powiedziane.
Proces ten rozpoczyna się w mózgu, gdzie powstaje sygnał, że chcemy coś przekazać. Dzieje się tak, gdy komuś odpowiadamy lub sami chcemy coś zakomunikować. Wraz z chęcią przekazania czegoś pojawiają się myśli
i emocje związane z tym, co chcemy powiedzieć.
Mózg przekształca je w słowa i zdania, a następnie sygnały, które informują mięśnie, jak wytworzyć dźwięk. Cały ten proces myślowy trwa zaledwie ułamek sekundy, więc zazwyczaj nie zdajemy sobie sprawy, że w ogóle zachodzi.
Sygnały z mózgu docierają do mięsni zawiadujących czynnościami mowy i odpowiedzialnych za rożne elementy procesu mówienia. Kiedy mówimy, stale przekazywane są sygnały, regulujące i koordynujące proces mowy,
by słowa wypowiadane były z odpowiednim akcentem, brzmieniem i precyzją, aby mowa była głośna lub cicha.
- Płuca. Są odpowiedzialne za wypychanie powietrza ku górze przez tchawicę i krtań, a następnie przez nos i usta. Duży mięsień rozciągający się poprzecznie tuż pod klatką piersiową,
nazywamy przeponą, ułatwia kontrolę ilości i szybkości wydychanego powietrza.
- Krtań. Powietrze przepływa między strunami głosowymi, znajdującymi się w krtani. Są to dwie cienkie błony, które można ściągnąć, tak by powietrze przepływało tylko przez wąską szczelinę między nimi.
Siła powietrza przeciskającego się przez tę szczelinę powoduje drzenie strun głosowych i to właśnie te wibracje umożliwiają powstanie dźwięku. Im ściślej ściągnie się struny głosowe, tym wyższy ton ma powstały dźwięk.
Minimalne wahania w napięciu tych strun powodują naturalne podwyższenie
i zmianę intonacji, na przykład na końcu zdania.
- Gardło, jama ustna i nosowa. Dzięki swym zmiennym kształtom oraz drodze, którą musi pokonać przepływające powietrze, regulują one brzmienie dźwięku wydobywającego się ze strun głosowych.
- Wargi, język i żuchwa. Ich wspólne ruchy tworzą konkretne dźwięki samogłosek i spółgłosek w mowie, czyli "artykulację" mowy. Wpływają też na brzmienie wytwarzanych dźwięków.
